Voorkomen in onze populatie
De prevalentie van glutaaracidemie type 1 is 0,04:10.000 pasgeborenen of ongeveer 1 opgespoorde patiënt/8 jaar in Vlaanderen.
Verloop van de ziekte
Glutaaracidemie type 1 wordt veroorzaakt door een defecte werking van het enzym glutaryl-CoA dehydrogenase (GCDH), nodig voor het metabolisme van de aminozuren lysine, hydroxylysine en tryptofaan.
Glutaarzuur en 3-hydroxyglutaarzuur zijn neurotoxische metabolieten, die accumuleren in de weefsels en lichaamsvochten van de patiënten met deze stofwisselingsziekte. Vooral de hersenen (striatum) zijn kwetsbaar voor deze toxische metabolieten, maar ook de nieren kunnen op lange termijn aangetast worden.
Het eerste teken is meestal het optreden van macrocefalie. Verder ontwikkelt het kind zich normaal tot het ogenblik dat een acute crisis ontstaat, uitgelokt door een katabole toestand (stress) ter gelegenheid van een infectie, vaccinatie, koorts, uitdroging en/of braken. Een minderheid van de patiënten heeft vanaf de geboorte een beeld van progressieve dystonie zonder duidelijke encefalopathische crisis. Neuroradiologisch zijn er reeds vroegtijdig afwijkingen te vinden op een MRI van de hersenen, namelijk frontale en/of temporale atrofie of hypoplasie, vergrote ventrikels en vertraagde myelinisatie.
Een vroegtijdige behandeling kan een encefalopathische crisis vermijden, waardoor een goede motorische en mentale ontwikkeling mogelijk is. Een acute encefalopathische crisis leidt tot striatale degeneratie met irreversibele necrose van de basale ganglia. Dit leidt tot blijvende dystonie, die meestal uitgesproken is. De meeste patiënten zijn rolstoelgebonden. Aantasting van de coördinatie van de mond- en gelaatsspieren geeft aanleiding tot voedings- en slikstoornissen en ernstige spraakstoornissen.
Opsporing en diagnostiek
Neonatale opsporing voor GA1 gebeurt aan de hand van een kwantitatieve bepaling van glutarylcarnitine (C5-DC) met tandem MS op gedroogd bloed.
Vals-positieven kunnen optreden als gevolg van ernstige ondervoeding, nierinsufficiëntie of intestinale problemen, namelijk bij een ernstige intestinale obstructie.
Vals-negatieven zijn mogelijk doordat een deel van de patiënten met GA1 slechts inconsistente en lichte verhogingen hebben van glutaarzuur in bloed en urine (low excretors).
Verdere diagnostiek gebeurt door analyse van organische zuren (GC-MS) in urine en confirmatie van afwijkingen in het GCDH gen.
Behandeling en opvolging
Verdere diagnostiek, behandeling en opvolging van opgespoorde patiëntjes dient te gebeuren in één van de Gespecialiseerde Centra voor zeldzame monogenische erfelijke metabole ziekten of CEMA’s (referentiecentra), waar een multidisciplinaire aanpak aangeboden wordt met o.a. gespecialiseerde diëtisten.
Belangrijk is om een acute encefalopathische crisis te voorkomen of zeer snel op te vangen door het vermijden en bestrijden van katabolisme. Praktisch worden duidelijke instructies gegeven over beleid bij ziekte, en wordt in situaties die aanleiding kunnen geven tot katabolisme een hoge toevoer van koolhydraten verzekerd samen met een ophoging van de L-carnitine supplementen.
Een dieet arm aan lysine en in mindere mate tryptofaan is geïndiceerd gedurende de eerste
6 levensjaren. Praktisch gebeurt door restrictie van voedingseiwit en door toediening van aminozuursupplementen zonder lysine en met weinig tryptofaan. Daarna kan de eiwitinname versoepeld worden. Levenslange suppletie met L-carnitine is noodzakelijk.
Argumenten voor bevolkingsonderzoek naar deze aandoening
Onbehandeld leidt GA1 vaak tot een acute encefalopathische crisis met striatale necrose, die irreversibel is. Eenmaal neurologische schade opgetreden is, is de prognose zeer slecht met ernstige neurologische afwijkingen. De diagnose wordt op klinische grond vrijwel altijd pas gesteld na het optreden van een encefalopathische crisis, die gemiddeld rond 9 maanden optreedt. Een vroegtijdige behandeling is erop gericht om een acute encefalopathische crisis te voorkomen. GA1 is een voldoende belangrijk gezondheidsprobleem.
De neonatale screening op gedroogde bloedspots met behulp van tandem MS is een betrouwbare, praktisch haalbare en betaalbare test, die tevens als aanvaardbaar voor de ouders ervaren wordt. Er zijn bijkomende testen beschikbaar voor het stellen van de definitieve diagnose van de aandoening.
Genetica
Glutaaracidemie type 1 is een autosomaal recessief overerfbare aandoening (herhalingsrisico van 1:4 binnen het gezin bij elke zwangerschap).